Austurglugginn

Pétur Sigurðsson (1888-1955) – Austurgluggi jólablað 2020

Hjartarstaðir árið 1900
Svipur í glugga

Í vetrarbyrjun var ég að sýsla með pappíra sem móðir mín, Ragnhildur Pétursdóttir, skildi eftir sig þegar hún lést. Þar á meðal er handskrifað bréf, skrifað nettri rithönd Péturs Sigurðssonar móðurafa míns, með ritblýi á þunnan pappír. Inniheldur það merkilega lýsingu hans á því þegar hann ungur drengur sá svip, eða draug, heima hjá sér á Hjartarstöðum í Eiðaþinghá. Því miður lést afi minn ellefu árum áður en ég fæddist svo ég átti þess ekki kost að kynnast honum. Mér hefur þó skilist að hann hafi verið góður og gegn maður eins og hann átti kyn til. Hann mun að loknu búfræðinámi hafa kennt bændum á Héraði jarðvegsbætur og hlaut viðurnefnið Pétur plógur þar um slóðir. Mér fannst því við hæfi að hafa standandi gamlan plóg í garði mínum drjúgan hluta af þeim rúmu tveimur áratugum sem ég bjó á Héraði, í minningu hans.
Í því ljósi að afi minn þótti jarðbundinn maður og lítt gefinn fyrir hindurvitni, þykir mér lýsing hans á því er hann sá svipinn eða drauginn áhugaverð og eitthvað hefur knúið hann til að festa atvikið síðar á blað til varðveislu. Frásögnin er hér nákvæmlega uppskrifuð eftir bréfinu.

Við Faxaflóa í byrjun aðventu 2020,
Steinunn Ásmundsdóttir

. . .

Laust eftir aldamótin 1900 var ég látinn vaka yfir túni að vorlagi, var nýlega búið að hreinsa túnið, og var það því varið fyrir ágangi kvikfénaðar nótt og dag.
Ég var þá 11 eða tólf ára. Það var venja mín þegar fólkið fór að hátta og sofa, að fara út og smala bæði fé og hrossum það langt í burtu frá Túninu að ekki þyrfti að búast við því aftur fyr en eftir lágnættishvíldina, en eftir því hafði ég tekið að sauðfé lagðist úti í haganum og líklega svaf frá því laust fyrir lágnætti og til kl. á öðrum hring.
Nú var það eina nótt að ég hafði smalað frá Túninu og var á heimleið. Lág leið mín yfir svokallaða fyt – en það var mýrarstykki nokkurt innan Túns í hálfri rækt, og lág hún alveg upp að hlaðvarpa. Þegar ég kom í hlaðvarpan beint á móti bæjardyrum sá ég andlit á manni er horfði á móti mér í bæjardyralofts glugga, vissi eg að þetta var ekki neinn af heimamönnum, því þeir voru allir gengnir til náða í baðstofu þegar ég fór út og einskis manns von var á þessu lofti, enda þekkti ég nú þetta andlit, en það var af unglingsdreng er hafði drukknað sumarið næsta á undan í á er rann ekki langt frá bænum. Lík þessa pilts hafði verið flutt heim og látið standa uppi á þessu dyralofti þar til hafði verið smíðað utan um það og það jarðað.
Ég stjaldraði dálítið við og horfði á sýn þessa og er hún hvarf mér ekki, þá varð ég hræddur og flúði frá bænum og var minnstakosti í kortersgangs fjarlægð frá Túninu það sem eftir var nætur og þar til að ég sá rjúka upp úr eldhússtrompi og þóttist þá vita að eldastúlka væri komin til morgunverka. Gætti ég þá verks míns sem bezt að ekki kæmist fé í Túnið.
Seinnipart næsta dag eða eftir að ég hafði sofið, var ég lasinn, og lagðist með óráði næstu nótt í lungnabólgu og lág fullar þrjár vikur.
Aldrei heyrði ég getið um að neinn sæi veru þessa nema eg.
Pétur Sigurðsson.

. . .

PeturSigurdssonPétur Sigurðsson fæddist á Hjartarstöðum í Eiðþinghá 1888. Foreldrar hans voru þau Ragnhildur Einarsdóttir frá Hafursá á Völlum og Sigurður Magnússon frá Snjóholti. Þau keyptu Hjartarstaði árið 1884 og fluttu þangað úr Mýnesi. Pétur ólst upp á Hjartarstöðum, varð búfræðingur frá Hvanneyri og stundaði síðan nám um tveggja ára skeið við Frederiksborgar-lýðháskólann í Danmörku og sótti einnig fyrirlestra um búfræði í Askov. Eftir heimkomuna réðst hann til Búnaðarsambands Austurlands og fór víða um Hérað að kenna bændum jarðvegsbætur og flutti erindi um búnaðarhætti og fleira. Einnig stundaði hann barnakennslu á vetrum.
Árið 1917 kvæntist Pétur Guðlaugu Sigmundsdóttur frá Gunnhildargerði í Hróarstungu (f. 1895, d. 1988). Þau bjuggu fyrsta veturinn í Gunnhildargerði en hófu síðan búskap að Hallfreðarstöðum í Tungu þar sem þau voru í tvö ár. Næstu tvö árin bjuggu þau á Litla-Steinsvaði í sömu sveit. Þá fluttu þau að Hjaltastað í Hjaltastaðarþinghá og bjuggu þar næstu sex árin þar til jörðin var gerð að læknissetri svo þau urðu að flytjast þaðan. (Móðir greinarhöfundar, Ragnhildur Pétursdóttir fæddist á Hjaltastað 1922 og lést á Seyðisfirði 2012). Frá Hjaltastað fluttist fjölskyldan svo að Vattarnesi í Fáskrúðsfirði og bjuggu þar góðu búi árin 1928 til 1933, uns þau fluttu suður til Reykjavíkur vegna heilsubrests Péturs. Hann vann þó á sumrin sem vegavinnuverkstjóri hjá Vegagerð ríkisins á ýmsum stöðum á landinu. Síðar vann hann hjá Flugfélagi Íslands um nokkurra ára bil. Guðlaug og Pétur eignuðust átta börn, sem nú eru öll látin, síðust Bryndís Pétursdóttir leikkona sl. haust, yngst systkina sinna, fædd á Vattarnesi. Pétur lést árið 1955 eftir margra ára baráttu við Parkinsonsjúkdóminn.

^{Heimild: Gunnhildargerðisætt, Niðjatal Sigmundar Jónssonar og Guðrúnar Ingibjargar Sigfúsdóttur, Sögusteinn, 1985.}

Um Manneskjusögu, Stefán Bogi Sveinsson, 22.11.2018:

Jólablaðsviðtal um Manneskjusögu, Gunnar Gunnarsson, 20.12.2018:

Dagný Sylvía Sævarsdóttir um Manneskjusögu, 07.12.2018:

Austurglugginn 10 ára – litið yfir ritstjórnartíma (2011)

Austurfrétt.is

Manneskjusaga, Kristborg Bóel Steindórsdóttir, 24.10.2018:
Saga um geysilega þöggun

„Nú halda mér engin bönd eftir langt hlé í eigin sköpun og útkomu tveggja bóka í ár,“ segir rithöfundurinn Steinunn Ásmundsdóttir, sem var að senda frá sér sína sjöttu bók, skáldævisöguna Manneskjusögu. Fyrra útgáfuhóf bókarinnar verður í Eymundsson í Smáralind í dag klukkan 17:00.

Manneskjusaga er önnur bók Steinunnar á árinu, en í vor gaf Félag ljóðaunnenda á Austurlandi út bók sjötíu ljóða hennar undir bókarheitinu Áratök tímans. Útgefandi Manneskjusögu er Bókaútgáfan Björt sem er hluti af forlagi Bókabeitunnar ehf.

„Manneskjusaga fjallar um lífshlaup konu sem var nokkurra mánaða gömul ættleidd til hjóna í Reykjavík og lenti síðan á fimmtíu ára langri ævi sinni í margvíslegum ósköpum. Sagan gerist á árabilinu 1959-2008 og speglar tíðaranda þessara ára upp að einhverju marki. Frásögnin er um margt afar hráslagaleg þó einnig séu í henni ljósir punktar, heitir reitir og ljóðræna.

Bókin er byggð á raunverulegum atburðum og þeir sviðsettir í hugarheimi höfundar, enda er þetta skáldævisaga. Kveikjan er í rauninni hvernig manneskja getur verið svo átakanlega á skjön við tíðarandann og allt samfélag sitt að það kýs að gleyma henni og láta eins og hún hafi aldrei verið til,“ segir Steinunn.

„Ljóti kallinn“ er tíðarandinn
Efni bókarinnar snertir Steinunni persónulega. „Vissulega var sú kona sem er innblástur minn að þessum bókarskrifum tengd mér fjölskylduböndum. Samhliða því að mér þótti óumflýjanlegt að skrifa sögu hennar og með mínu nefi ef svo má segja, var það mér sár reynsla að skrifa um þetta efni, því hún átti svo erfiðan lífsferil. Ég held þó að saga hennar sé um leið saga margra fleiri og að ýmsir muni geta speglað atburði úr eigin lífi eða fjölskyldusögu í frásögninni. Þetta er fyrst og fremst saga um geysilega þöggun, skilningsleysi, vangetu til að lifa því sem tíðarandinn taldi vera normalt líf en ekki síður vangetu samfélags þess tíma til að hjálpa skaðaðri manneskju. Ég hef gjarnan sagt að „ljóti kallinn“ í sögunni sé kannski fyrst og fremst tíðarandinn sem þá var við lýði.“

Bækurnar rata til sinna
Þó svo að Steinunn sé enginn nýgræðingur í þeim efnum að handleika nýprentaða bók eftir sjálfa sig segir hún þó alltaf fylgja því ákveðnar tilfinningar. „Alltaf er ég jafn feimin og eftirvæntingarfull við hverja bók sem fullgerist, skítnervus við móttökurnar en um leið stolt af því sem ég hef kosið að senda út í kosmosið með þessum hætti og í hjól tímans. Satt að segja held ég að bæði ljóðabækur og bók af því tagi sem Mannskjusaga er rati til sinna, svo ég hef ekki sérstakar áhyggjur af brautargengi þeirra.“Steinunn smundsdttir ltt

Margt fram undan hjá Steinunni
Aðspurð hvort Steinunn sé með eitthvað nýtt á prjónunum segir hún; „ Hugverkavefurinn minn, http://www.Yrkir.is, birtir jafnt og þétt ný ljóð eftir mig. Ég er búin að leggja frumdrög að nýrri skáldsögu þó ég sé ekki byrjuð að skrifa hana sem slíka. Um miðbik vetrarins ætla ég þó að byrja á að skrifa barnabók, sem eins og Manneskjusaga gerði líka hefur ákveðið mig sem höfund sinn en ekki öfugt.“
Síðara útgáfuhóf Manneskjusögu verður í Bókakaffi í Fellabæ í byrjun nóvember.

Austurland

Áratök tímans, 26.04.2018

Umhverfisverðlaun Ferðamálaráðs fyrir besta umhverfisvænasta tjaldsvæði landsins, á Egilsstöðum, 1997

– Steinunn Ásmundsdóttir er rithöfundur og ljóðskáld –